We zijn los, het is officiëel. Columniste gaat samen met Jan Bulskens Dichtwerk in cultuurboerderij De nieuwe erven in Amersfoort organiseren. Een tweemaandelijks podium op de maandagavond, dus als de grote baas m’n stukkies niet op tijd ontvangt, weet hij waardoor het komt. We hebben er zin in, na een uiterst vruchtbare brainstormsessie in het Eemhuis. Het moet vooral laagdrempelig, toegankelijk en niet dichtgetimmerd zijn, waar ze normaal gesproken in het Utrechtse zo verzot op zijn. Wij inviteren geen dichters, wij laten de dichters uit eigen beweging naar ons toekomen. Wij beheren het podium, wij zijn het gezicht, maar de dichters zijn onze sterren.
Intussen raast het herdenkingsseizoen nog steeds voort. Wat was er ook alweer op 11 juli? vroeg laatst weer iemand aan mij. De MH17? Tja, het is onbestaanbaar dat de media elkaar om het hardst de tent uitvechten om pagina’s lange verslaglegging van het vijfjarige jubileum van de MH17 herdenking te mogen doen. En dat de hele lieve week lang! Zondag in de groningse Prinsentuin noemde voormalig dichteres des vaderlands Anne Vegter het godbetert zelfs een “nationaal trauma”! Ben ik dan de enige die hier – behalve voor de nabestaanden – niets traumatisch aan kan ontdekken? Dat de Russen op alle mogelijke manieren dwarsliggen lijkt me vooral voor de nabestaanden uitermate frustrerend en misschien traumatiserend omdat de schuldvraag onopgehelderd blijft en de daders ongestraft.
Herdenken valt ons sowieso altijd gemakkelijker als wij de slachtoffers zijn. Wat dat betreft is er een zekere spiegeling met het drama in Srebrenica, toen op 11 juli 1995 de “veilige” VN-enclave in handen viel van de bosnische Serviërs, die duizenden mannen en jongens vermoordden in aanwezigheid van Dutchbat 3. Maakte ons dat tot daders? Natuurlijk niet, dat waren de Serven in de gedaante van Mladic en zijn consorten, maar we waren er wél bij. Echter, zoiets herdenken is een stuk moeizamer dan het feit dat onze medelanders door een stel separatistische boeven uit de lucht zijn geplukt. De koning bezocht vorige week het NIOD om zich te laten informeren over de genocides in de twintigste eeuw, van de armeense tot Pol Pot. Srebrenica kwam slechts zijdelings ter sprake, maar nóg beladener waren kennelijk de politionele acties in Indonesië, waarbij zelfs geen jounalisten aanwezig mochten zijn.
Natuurlijk verdient de MH17 onze oprechte aandacht zo lang de schuldigen nog niet berecht zijn. Maar laat dit vooral op informatieve wijze gebeuren en niet in de vorm van het paginalange uitventen van het leedwezen van de nabestaanden. Zitten die mensen daar zelf eigenlijk op te wachten? Op 19 juli is de uitspraak van de Hoge Raad in het proces van de Moeders van Srebrenica tegen de nederlandse staat. Dit is bij niemand bekend en de Moeders mogen waarschijnlijk blij zijn met een achterafniche in de krant. Voor zo ver er al aandacht voor 11 juli was (in mijn krant, de Volkskrant, helemaal niet) ging het alleen over Dutchbat en niet over de herdenking zelf, hoewel het tweede gedeelte door minister Bijleveld van defensie werd bijgewoond. Het was de eerste keer in 24 jaar dat de minister van defensie de herdenking bezocht en dit was een grote stap voorwaarts, alsmede een belangrijk gebaar van erkenning naar de overlevenden en de nabestaanden toe.
Niemand die hierover heeft bericht. Van mij hoeven er geen duizenden op het Plein te staan, het zou al mooi zijn als iedere Nederlander zich bewust is van wat er op 11 juli gebeurde. Wie herinnert zich trouwens de Bijlmerramp uit 1992 nog? Wordt die eigenlijk ieder jaar herdacht? Me dunkt dat de MH17 eenzelfde lot beschoren zal zijn. In de tussentijd hou ik me in poëzietuinen op, zoals de Prinsentuin en de Zeister Slottuin, om gedichten te typen op verzoek, voor mensen die hun liefde op papier gedrukt willen zien. Zoals het stel dat al twaalfeneenhalf jaar samen is dankzij de onenightstand waarmee hun relatie begon. Of het stel waarbij de vonk oversloeg tijdens het carnaval in Loerendonk. Dan mag ik weer even dichter zijn en de liefde vieren.
we leggen welige tuinen aan
door in woorden onder te duiken, ik draag mijn vermomming
als een gedicht, vandaag is grasliggen een handeling
jij ligt naast me en ik stel me voor hoe je slaapt
met je ogen open of dicht? ik voel de grond niet meer
we bouwen een kajuit in de lucht en doen een SOS
naar helicopters uitgaan, de oude dichter wil nog niet dood
hij reikt me de hand, meeuwen zijn eenmaal geland
groter dan hun weerspiegeling in de lucht en het vaderland
gaat op zwart als de nationale dichteres de ramp als trauma gedenkt, het is altijd iets met open graven en losse eindjes
bedankt, zegt ze, dat ik u door de loergangen mag toespreken
er wordt gewichtig gedaan om het navelstaren aan het zicht
te onttrekken, tuitende bloemen laten zich stil bekijken
door de vergeten muze, der dagen van dienstdoen zat
de dichters verlaten de tuin, dorstig naar het glas
om nog even niet het tastbare in te hoeven stappen
de wachter zegt me dat ik moet gaan, gras richt zich op
alsof het nooit onder iets van gewicht heeft gezucht
Jolies Heij
Een podium meer of minder, je zou het haast niet merken. Amersfoort, dus, is dat niet op de weg naar Zwolle? Helaas, Zwolle doet het op zaterdag, Amersfoort dus op maandag. Met de fiets kan ik enkel uitgeput aankomen zonder nog kracht van spreken. Niettemin, succes toegewenst en volhouden, dan win je.